काठमाडौं ।  भारत सरकार नेपालमा उत्पन्न भइरहेको राजनीतिक घटनाक्रममा आफूलाई टाढा राख्न चाहेको भारतबाट प्रसारित हुने एनडीटिभीले जनाएको छ । यो समाचार मुख्यतस् नेपालमा राजसंस्था पुनर्स्थापित गर्न चाहने दुर्गा प्रसाइँसँग सम्बन्धित रहेको छ जो हाल भारतको नयाँ दिल्लीमा आफ्नो क्यान्सर रोगको उपचारको सिलसिलामा छन् । उनले दिल्लीमा रहँदा राजावादी आन्दोलनका लागि भारत र भारतीय राजनेताहरूको नैतिक समर्थनका लागि पक्षपोषण गरिदिन आग्रह गरिहेका छन् । क्यान्सर उपचारसँग सम्बन्धित भनिएको रिपोर्टअनुसार, यस हप्ता दिल्ली आइपुगेका विवादास्पद नेपाली व्यापारी तथा राजतन्त्रवादी आन्दोलनकारी प्रसाईंको राजनीतिक अभियानबाट भारत सरकारले आफूलाई दृढतापूर्वक टाढा राखेको छ। यो उनको पछिल्लो केही हप्तामा दोस्रो भारत भ्रमण हो।

प्रसाईंले सार्वजनिक रूपमा आफ्नो भ्रमणलाई नेपालको राजतन्त्र र हिन्दू राज्य पुनर्स्थापित गर्ने अभियानको लागि भारतीय नेताहरूसँग सम्पर्क गर्ने र नैतिक समर्थन प्राप्त गर्ने प्रयासको रूपमा चित्रण गरेका छन्। यद्यपि, भारतीय अधिकारीहरूले दिल्लीको उनको गतिविधिमा कुनै संलग्नता वा चासो नभएकोमा जोड दिएका छन्।

“अधिकारीहरूले दोहोर्‍याएअनुसार दिल्लीको नेपाल नीति हस्तक्षेप नगर्ने कुरामा आधारित छ, जसले सीमान्त आन्दोलनहरू भन्दा देशको लोकतान्त्रिक संस्थाहरूसँगको संलग्नतालाई प्राथमिकता दिन्छ।”

कूटनीतिक तथा सुरक्षा स्रोतहरूका अनुसार, भारतीय अधिकारीहरूले प्रसाईको राजनीतिक सक्रियतालाई नेपालको निर्वाचित सरकारसँग स्थिर सम्बन्ध कायम राख्ने र आन्तरिक मामिलामा हस्तक्षेपको कुनै पनि धारणाबाट बच्ने कुरामा राष्ट्र केन्द्रित भएको समयमा अनावश्यक ध्यान भंगको रूपमा हेर्छन्।

“भारतीय अधिकारीहरूले दुर्गा प्रसाईलाई भारतमा रहँदा राजनीतिक गतिविधि नगर्न र भारतीय समर्थनको भ्रामक दाबी नगर्न चेतावनी दिएका छन्,” यस मामिलासँग परिचित एक अधिकारीले एनडीटीभीलाई बताए। स्रोतले थप्यो कि यस भ्रमणको क्रममा प्रसाईं वा उनका छोराले कुनै पनि भारतीय सरकार वा पार्टीका प्रतिनिधिसँग भेटघाट सुरक्षित गरेका थिएनन्, जुन विगतका हप्ताहरूमा भएका असफल प्रयासहरूलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ। प्रसाईंले नोभेम्बर २३ मा काठमाडौंमा राजतन्त्र समर्थकको ठूलो र्‍यालीको आह्वान गरेका छन्।

यसपछि सडक अवरोध र सामूहिक प्रदर्शनहरू सहितको राष्ट्रव्यापी अभियान सुरु हुनेछ। राष्ट्रवादी र गणतन्त्र विरोधी बयानबाजीले भरिएका उनका भाषणहरूले राजतन्त्रवादी वृत्तहरूबाट उत्कट समर्थन र मुख्यधाराका दलहरूबाट निन्दा दुवै प्राप्त गरेका छन्। दिल्लीका अधिकारीहरू प्रसाईको भारतीय सहानुभूतिको दाबीबाट रिसाएको बताइएको छ।

“प्रसाईको राजनीतिसँग भारतको प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष कुनै सम्बन्ध छैन,” नेपालसँग कूटनीतिक सम्बन्धमा संलग्न एक वरिष्ठ अधिकारीले भने। “उनी एक घरेलु अभिनेता हुन्… उनका गतिविधिहरूलाई भारतबाट कुनै समर्थन छैन।”

अधिकारीहरूले दोहोर्‍याएअनुसार दिल्लीको नेपाल नीति गैर-हस्तक्षेपमा आधारित छ, नेपालका लोकतान्त्रिक संस्थाहरूसँगको संलग्नतालाई प्राथमिकता दिँदै सीमान्त आन्दोलनहरू भन्दा। नेपालमा, प्रसाईंको र्‍यालीहरू हिंसा र गिरफ्तारीमा परेका छन्। दुवै राजधानीका विश्लेषकहरू भन्छन् कि भारतीय समर्थनको लागि उनको बारम्बार आह्वान उनको घरेलु विश्वसनीयता बढाउनको लागि हो तर भारतको स्पष्ट अस्वीकृतिसँगै, बाह्य वैधता दाबी गर्ने उनको प्रयास असफल भएको देखिन्छ।

वास्तवमा, अप्रिलमा, उनलाई भारतले गिरफ्तार गर्यो र केही दिन अघि भएको हिंसात्मक विरोध प्रदर्शनबाट भागेपछि नेपाललाई सुम्पियो, जसको क्रममा उनका समर्थकहरूले दर्जनौं सार्वजनिक र निजी भवनहरूमा आगजनी गरे।

एनडीटिभीको अंग्रेजी समाचार टिप्पणी यस्तो छ:-

India Steps Away From Pro-Monarchist Nepali Activist Durga Prasai

Delhis Nepal policy, officials reiterated, remains rooted in non-interference, prioritising engagement with that country’s democratic institutions rather than fringe movements.

Durga Prasai, a Nepal pro-monarchy activist (File).

New Delhi: The Indian government has firmly distanced itself from the political campaign of controversial Nepali businessman and royalist agitator Durga Prasai, who arrived in Delhi this week for a follow-up medical visit, reportedly related to his cancer treatment. This is his second trip to India in the past few weeks.Prasai has publicly portrayed his visits as ‘attempts to engage with Indian leaders and secure moral support’ for his campaign to restore Nepal’s monarchy and Hindu statehood.

Indian officials, though, have stressed Delhi has no involvement or interest in his activities.

According to diplomatic and security sources, Indian authorities view Prasai’s political activism as an unwelcome distraction at a time when the nation is focused on maintaining stable relations with Nepal’s elected government and avoiding any perception of interference in its internal affairs.

“Indian authorities have cautioned Durga Prasai not to carry out political activities while in India and not to make misleading claims of Indian backing,” an official familiar with the matter told NDTV.

The source added that neither Prasai nor his son had secured meetings with any Indian government, or party, representative during this visit, mirroring previous failed attempts over the past weeks.

Prasai has called for a large pro-monarchist rally in Kathmandu on November 23.

This is to be followed by a nationwide campaign involving road blockades and mass demonstrations.

His speeches, laced with nationalist and anti-republican rhetoric, have drawn both fervent support from royalist circles and condemnation from mainstream parties.

Officials in Delhi are reportedly irritated by Prasai’s claims of Indian sympathy.

“India has no connection – direct or indirect – with Prasai’s politics,” a senior official involved in diplomatic relations with Nepal. “He is a domestic actor… his activities have no endorsement from India.”

Delhi’s Nepal policy, officials reiterated, remains rooted in non-interference, prioritising engagement with Nepal’s democratic institutions rather than fringe movements.

In Nepal, Prasai’s rallies have been marred by violence and arrests. Analysts in both capitals say his repeated invocations of Indian support are aimed at boosting his domestic credibility but with India’s categorical disavowal, his efforts to claim external legitimacy appear to have fallen flat.

In April, in fact, he was arrested by India and handed over to Nepal after fleeing a violent protest days earlier, during which his supporters committed arson against dozens of public and private buildings.