बेइजिङमा राष्ट्रपति सि र भारतीय विदेशमन्त्री जयशंकरबिच भेटवार्ता
काठमाडौं । पाँच वर्षपछि भारतका विदेशमन्त्री एस. जयशंकरको चीन भ्रमणले भारत-चीन सम्बन्धमा रहेको बरफ पगाल्ने नयाँ प्रयासलाई बल पुर्याएको छ। सांघाई सहयोग संगठन (एससीओ) को बैठकमा भाग लिन बेइजिङ पुगेका जयशंकरले चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङलाई मात्र भेटेनन् तर आफ्नो तस्बिर सेयर गरेर सबै हल्लाहरूको अन्त्य पनि गरे, जसमा “सी जिनपिङ शक्ति संघर्ष वा बिरामीका कारण भूमिगत” रहेको दाबी गरिएको थियो।
विगत केही हप्तादेखि सामाजिक सञ्जालमा प्रश्नहरू घुमिरहेका थिए कि सी जिनपिङ बेपत्ता छन्? के उनलाई घरमै नजरबन्दमा राखिएको छ? तर जयशंकरको यो उच्च प्रोफाइल बैठकले चीनको शीर्ष नेतृत्व पूर्ण रूपमा सक्रिय रहेको र हल्लाहरूको वास्तविकतासँग कुनै सम्बन्ध नभएको देखाएको छ।
जयशंकरले ट्विटरमा तस्बिर सेयर गर्दै लेखेका छन्, “आज बिहान बेइजिङमा राष्ट्रपति सी जिनपिङ र एससीओ सदस्य देशका विदेशमन्त्रीहरूसँग भेट भयो। भारत-चीन द्विपक्षीय सम्बन्धमा हालै भएको प्रगतिको बारेमा राष्ट्रपतिलाई जानकारी गराए र राष्ट्रपति द्रौपदी मुर्मु र प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको सन्देश पनि हस्तान्तरण गरे।” यो भेट सी जिनपिङ कतै गायब भएका छैनन् भन्ने बलियो प्रमाण बन्यो।
मे महिनाको अन्तिम हप्तादेखि जुन महिनाको पहिलो हप्तासम्म लगभग १५ दिन सार्वजनिक मञ्चबाट गायब हुँदा सी जिनपिङ बेपत्ता भएको हल्ला फैलिएको थियो। त्यसपछि जुलाईको सुरुमा ब्राजिलमा आयोजित ब्रिक्स सम्मेलनमा उनको अनुपस्थितिले पनि अनुमानलाई थप बल पुर्यायो। केही रिपोर्टहरूले चिनियाँ केन्द्रीय सैन्य आयोग भित्र शक्ति संघर्ष चलिरहेको दाबी गरेका थिए। केहीले सी बिरामी वा घरमै नजरबन्दमा रहेको दाबी गरेका थिए, तर यी हल्लाहरूको कुनै पुष्टि भएको थिएन। अब जयशंकरको बैठकले यी कुराहरूमा पूर्ण रूपमा विराम लगाएको छ।
बेइजिङमा भएको एससीओ बैठक बाहेक जयशंकरले चिनियाँ उपराष्ट्रपति हान झेङ र विदेशमन्त्री वाङ यीसँग पनि भेट गरे। हान झेङले भारत र चीन जस्ता दुई ठूला विकासशील देशहरू बीचको सहकार्य आवश्यक रहेको र दुईको “ट्याङ्गो” एसिया र सम्पूर्ण विश्वका लागि लाभदायक हुने बताए। जयशंकरले स्पष्ट रूपमा भने कि यदि चीनले भारतको “मुख्य चासो” लाई सम्मान गर्छ भने, पारस्परिक लाभको बाटो खुल्नेछ।
चिनियाँ सरकारी पत्रिका “ग्लोबल टाइम्स” ले जयशंकरको भ्रमणलाई अक्टोबर २०२४ मा कजानमा प्रधानमन्त्री मोदी र सी जिनपिङबीच भएको भेटपछि द्विपक्षीय सम्बन्धमा दोस्रो प्रमुख कदमको रूपमा वर्णन गरेको छ। पत्रिकाले गलवान द्वन्द्व पछि कूटनीतिक संवाद न्यूनतम रहेको स्वीकार गरेको छ, यस्तो अवस्थामा यो भ्रमण विश्वासको पुनरागमनको संकेत हो। यद्यपि, सीमा विवाद अझै पनि सबैभन्दा ठूलो र संवेदनशील मुद्दा हो। विज्ञहरू विश्वास गर्छन् कि दुवै देशले थिंक ट्याङ्क संवाद, सीमामा विश्वास संरचना र जनता-जनता सम्पर्कलाई बलियो बनाउनुपर्नेछ।
भारत र चीन पहिले नै एससीओर ब्रिक्स जस्ता मञ्चहरूमा सँगै काम गरिरहेका छन्। विज्ञहरू विश्वास गर्छन् कि यदि दुवै देशले सामूहिक रणनीति बनाए भने, यसले विश्वव्यापी दक्षिण मात्र होइन बहुध्रुवीय विश्व व्यवस्थालाई पनि बलियो बनाउनेछ। ग्लोबल टाइम्सले लेखेको छ कि अब बल दुवै देशको कोर्टमा छ कि उनीहरूले सहयोगलाई प्राथमिकता दिन्छन् वा प्रतिस्पर्धालाई। तर जयशंकरको यो भ्रमणले निश्चित रूपमा स्पष्ट पारेको छ कि एशिया मात्र होइन, सम्पूर्ण विश्व भारत-चीन सम्बन्धको सामान्यीकरणको लागि तत्पर छ।
